اصلاحات در آموزش و پرورش 

#شفیعی_مطهر

امروز سال تحصیلی 99-1398 آغاز می شود. به نظرم رسید گوشه ای از دغدغه های نیم قرن تلاش آموزشی و پرورشی خود را برای دردآشنایان تعلیم و تربیت با قلم ناتوان خود به تصویر کشم .باشد که مورد عنایت دست اندرکاران امر قرار گیرد.

*************

هر نهضت با خیزش همگانی مردم علیه هنجارهای پوسیده و غیرقابل اصلاح آغاز می شود. پس از استقرار نهادها و تحقّق ارزش های جدید،عوامل متعدّدی دست به کار تحریف یا کمرنگ کردن ارزش ها می شوند،مسیر انقلاب را به گونه ای نامحسوس تغییر می دهند که تحقّق اهداف و آرمان های آن دشوار و عملاً غیرممکن می شود.

نخبگان،متفکّران،اندیشه ورزان و بهتر از همه توده مردم پس از سرخوردگی و نومیدی از نیل به آرمان ها،دو راه در پیش پای خویش می بینند:

1- انجام اصلاحات در عرصه های فرهنگی،سیاسی،اجتماعی،اقتصادی و.....

و در صورت عدم امکان انجام اصلاحات ناگزیر به راه حل دوم توسُّل می جویند.

2- راه حل دوم روی آوردن به انقلاب بعدی برای تحقّق آرمان های تحقّق نیافته.

حال با توجه به هزینه ها و خسارات بسیار سنگین انقلاب،که جبران آن گاهی قرن ها و نسل ها عمر جامعه را تلف می کند، باید کوشید تا با انجام اصلاحات- گر چه همراه با صرف هزینه های مالی سنگین باشد- جلوی انقلاب بعدی را گرفت؛زیرا بهترین انقلاب،آخرین انقلاب است.

تعریف 

با توجه به این که هنوز برای کل روند اصلاحات در جامعه امروز ایران تعریف جامع،مانع و پذیرفته شده ای عرضه و ارائه نشده،تعریف اصلاحات در آموزش و پرورش دشوار به نظر می رسد؛ امّا من می توانم باور خود از پدیدۀ اصلاحات در این نهاد را این گونه تعریف کنم:

اصلاحات در آموزش و پرورش عبارت است از انجام کلّیه تغییرات لازم و مطلوب در حوزۀ ساختار،تشکیلات،مدیران،معلمان،متون و برنامه های درسی و...به گونه ای که این نهاد قادر به تعلیم و تربیت نسلی طراز جامعه مدنی گردد.

هدف کلّی

هدف کلی اصلاحات در آموزش و پرورش عبارت است از پرورش شهروند طراز جامعه مدنی .چنین شهروندی ویژگی هایی دارد از جمله: جامعه گرا و جامعه پذیر،متدیّن و متخلّق به اخلاق انسانی،نقّاد و انتقادپذیر،مبتکر و دارای تفکُّر خلّاق،بردبار و باگذشت،مسئول و متعهّد،مشارکت جو و مشارکت پذیر،پاسخگو و پرسشگر،متخصص و ماهر،مطّلع و آگاه،عزّتمند و باکرامت انسانی،توسعه گرا،آزاده،هنجارباور،ستم ستیز،نوع دوست و بافرهنگ،غیر خرافی و دارای تفکُّر مردم سالارانه،سیاسی و اجتماعی و عمل عاقلانه.

اهداف جزئی

برای تحقق این هدف کلی باید اصلاحات لازم و مطلوب در حوزه های زیر اِعمال شود:

الف- اصلاح ساختار و تشکیلات

 به منظور شکوفاشدن و باروری استعدادها و خلّاقیّت ها و ابتکارات بدنه این نهاد عظیم باید سیستم «تمرکز» به تدریج و گام و به گام به سوی «عدم تمرکز» نسبی پیش رود. این روند تا آن جا باید ادامه یابد که کم کم تصدّی گری دولت و حاکمیّت به حدّاقل کاهش یافته،فقط به سیاست گذاری و انجام امور ستادی و هماهنگی، سنجش گری(منظور نظارت است) و پایش(monitoring) و تشویق و تنبیه دستگاه های زیرمجموعه بسنده کند.

به عنوان نمونه آموزش و پرورش ژاپن که جمعیتی دو برابر جمعیت دانش آموزی و دانشجویی ایران را پوشش می دهد و در همه زمینه ها و رشته های تحصیلی از جمله پزشکی و مهندسی فعالیت دارد و همه مقاطع تحصیلی از پیش دبستانی تا آخر دانشگاه را اداره می کند،فقط در یک ساختمان استقرار دارد.

ب - استقرار نظام شایسته سالاری در انتصاب مدیران اصلاح باور

توصیه من گزینش همه مدیران از یک جناح سیاسی خاص نیست،اما به شدت بر این باور و نکته پای می فشرم و تاکید می ورزم که تنها مدیرانی قادر به پیش بردن روند اصلاحات در آموزش و پرورش هستند که قلباً و عملاً لزوم اصلاحات را باور داشته باشند و بتوانند در مدت زمانی معین نتایج اقدامات خود را برای مدیران بالاتر گزارش دهند. البته تاکید بر تفکر اصلاح طلبی هیچ ربطی به مواضع سیاسی برخی به اصطلاح اصلاح طلبان ندارد.

ج - اصلاح متون درسی و برنامه های آموزشی

متون درسی و محتوای کتاب های درسی باید متناسب با روند اصلاحات تغییر یابد،از نظر علمی و اجتماعی به روز و تازه شود و بتواند جوابگوی نیازها و اقتضائات جدید دنیا و نسل امروز باشد. حجم مطالب نیز باید به حدّ اقل کاهش یابد تا  دانش آموز غیر از درس خواندن، فرصت فکرکردن نیز داشته باشد.

د- اصلاح روش ها 

اصلاح روش ها در دو عرصه باید اِعمال شود:

1- اصلاح روش های مدیریت و علمی شدن آن باید به گونه ای باشد که با استقرار مدیریت مشارکتی،بوروکراسی و روش های آمرانه و تحکُّم آمیز جای خود را به مشارکت پذیری و به کارگیری همه توان ها در حلّ مشکلات بدهد.

2- اصلاح روش های تدریس مبتنی بر فعّال کردن دانش آموز و تکریم شخصیت و تحریک و تحریض و تقویت قوه تفکر خلاق او.

کودک و نوجوان باید خود رشد کند و تربیت شود.والدین ،معلم و مربی فقط باید با رفع موانع،زمینه های رشد و باروری او را فراهم سازند.

ه- بازسازی شخصیت و ارتقای منزلت اجتماعی معلمان

اِعمال هر گونه راه حلی که به ارتقای منزلت اجتماعی و تکریم شخصیت معلمان نینجامد،حصول نتیجه،یعنی پرورش شهروند طراز جامعه مدنی را عملاً با مشکل رو به رو می کند.در این باب ضمن تاکید بر نقش محوری و زیربنایی تامین معیشت معلمان،اذعان می کنم که برای ارتقای منزلت معلمان،تامین معیشت شرط لازم هست،اما کافی نیست.

(برخی از راه های ارتقای منزلت اجتماعی معلم را در مقاله ای جداگانه در فرصتی دیگر تقدیم می کنم،ان شالله.)

تذکر مهم!

به منظور عملیاتی کردن اصول و محورهای فوق و ارائه راه کارهای اجرایی و تهیه و تدوین منشور اصلاحات در آموزش و پرورش باید در این نهاد کمیته ای متشکّل از صاحب نظران ،استادان،متفکّران و اندیشه پردازان و معلّمان مجرّب تشکیل شده،این مهم را به انجام برسانند. 

البته لازم است از تجارب کشور هایی که در زمینه اصلاح آموزش و پرورش پیشرفته هستند(مانند فنلاند) با رعایت ارزش ها و فرهنگ ملی استفاده شود.

کانال رسمی تلگرام گاه گویه های مطهر

  https://t.me/amotahar

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: